Մթնոլորտ

Մթնոլորտը Երկրագունդը շրջապատող օդի շերտն է՝ մի հսկայական գազային օվկիանոս որի հատակը Երկրի մակերևույթն է։
Մթնոլորտը, որով պայմանավորված է կյանքի գոյությունը Երկրի վրա, մի քանի գազերի՝ ազոտի (78%), թթվածնի (21%), արգոնի (0,93%), ածխաթթվական գազի (0,03%) խառնուրդ է։ Այն աննշան քանակով պարունակում է նաև իներտ գազեր՝ նեոն, հելիոն, կրիպտոն և այլն։ Գազերից բացի, մթնոլորտում միշտ առկա են նաև ջրային գոլորշիներ, փոշու և ծխի մասնիկներ, սառույցի բյուղերիկներ։

Ենթադրվում է, որ ժամանակակից մթնոլորտն ու երկրորդային ծագում, այսինքն՝ այն առաջացել է Երկիր մոլորակի կազմավորումից հետո՝ նրա կարծր կեղևից անջատված գազերից։ Ժամանակի ընթացքում մթնոլորտը մի քանի գործոնների ազդեցության հետևանքով կրել է զգալի փոփոխություններ։ Մթնոլորտի զարգացումը սերտորեն կապված է երկրաբանական և երկրաքիմիական շարժընթացների, կենդանի օրգանիզմերի գործոնեության հետ։
Մարդկանց համար մեծ կարևորություն ունի հատկապես մթնոլորտի ստորին շերտը՝ ներքնոլորտը (տրոպոսֆերա), որի բարձրությունը Երկրի մակերևույթից 8-17 կմ է։ Այստեղ են կուտակված մթնոլորտի զանգվածի 80%-ը և ջրային գոլորշիները, այս շերտում են առաջանում ամպերը, ծնվում ամպրոպները, անձրևներն ու ձյունը։ Ներքնոլորտում, որպես օրինաչափություն, ըստ բարձրության՝ յուրաքանչյուր 1 կմ-ի վրա ջերմաստիճանը նվազում է 5-600-ով։
Մթնոլորտի հաջորդ շերտը՝ վերնոլորտը (ստրատոսֆերա), հասնում է մինչև 50-55 կմ բարձրության։ Օդն այստեղ խիստ նոսր է, իսկ երկինքը մուգ մանուշակագույնից մինչև գրեթե սև։

Երազներ

Թեմա՝ «Երազներ»

• Ի՞նչ գիտեք երազների մասին
• Հավատու՞մ եք երազների կանխորոշող բնույթին
• Բնութագրե՛ք ձեր երազները

Իրականացրե՛ք հետազոտական աշխատանք՝ «Երազներ» թեմայից

Երազները պատկերների, մտքերի հաջորդականություն է, որը տեղի է ունենում քնած ժամանակ։ Մարդկանց մեծամասնությունը իր կյանքում գոնե 1 անգամ տեսել է երազ։ Երազները երբեմն լինում են զգուշացնող՝ հետագա վտանգից։ Երազներում շատ հաճախ մենք տեսնում ենք ինչ-որ իրեր կամ կենդանիներ, օրինակ՝ շներ, որոնք ընկել են մեր հետևից։ Դա ունի իր նշանակությունը։ Մեր օրերում գործում են շատ կայքեր, որտեղ կարող եք պարզել ձեր երազը, չնայած եթե անկեղծ, ես այդքան էլ չեմ հավատում երազներին։

Երազները կարող են կանխատեսել մեր ապագան։ Երբեմն մարդկանց երազներում այնպիսի բաներ են կատարվում, որի մասին անգամ մտածել էլ չէինք կարող։ Որոշ մարդիկ թռչում են իրենց երազներում, որոշները ընկնում բարձրահարկ շենքից, որը ի միջի այլոց ամենաշատ տեսնված երազն է։ Հենց այդ երազի պատճառով ենք վեր թռնում և հասկանում, որ դա երազ է։ Այն մարդիկ, ովքեր իրենց երազներում մահանում են, նույնպես վեր են թռնում, քանի որ  մեր ուղեղը նույնպես չգիտի, թե ինչ է լինելու մահից հետո, ուստի մարդը մեխանիկորեն արթնանում է։ 

Ես երազներ այդքան շատ չեմ տեսնում, իսկ տեսնելուց հիմնականում տարօրինակ և սարսափ ժանրի երազներ եմ ունենում, բայց երբ արթնանում եմ, միանգամից մոռանում եմ երազիս մասին։ Այսքան ժամանակ չի եղել, որ երազս իրականանա, որովհետև այնքան տարօրինակ են երազներս, որ դրանց մասին պատկերացնելն անգամ անհնար է։ Մեկ անգամ եղել է մոտս, որ երազը այնքան վատը լինի, որ ինքս կառավարեմ և վերջացնեմ այն։ Երազներիցս որոշներում մի քանի անգամ հայտնվել եմ նույն վայրում, և մի քանի անգամ էլ տեսել եմ նույն երազից՝ տարբեր սյուժեներով։ Ընդհանուր առմամբ, իմ երազների հիման վրա կարելի է մի ֆանտաստիկ և սարսափ ժանրերի ֆիլմ նկարահանել, որը կարծում եմ մեծ հաջողության կհասնի։

Թեստեր ուսուցիչների համար

Ուսուցիչ լինելը հեշտ բան չէ, և ամեն մեկը չէ, որ կարող է ուսուցչի կերպարում լինել։ Ուսուցիչ լինելու համար պետք է հմտորեն տիրապետել տվյալ առարկային և պետք է նաև կարողանալ երեխաներին այնպես ներկայացնել (նույնիսկ ամենաանհետաքրքիր) դասը, որպեսզի նրանց հետաքրքրի այն։ Ուսուցիչ դառնալը շատ բարդ բան է, քանի որ միշտ չէ, որ երեխաները կարող են ենթարկվել ուսուցչի հրամանին, այսինքն ուսուցիչ լինելուց բացի, պետք է լինել նաև լավ հոգեբան։ Բացատրեմ ինչու։ Կան շատ փարձառու ուսուցիչներ, ովքեր շատ խելացի են, բայց դասը երեխաներին բացատրում են առանց էմոցիաների և մտածում են միայն դասի մասին, բայց ոչ, պետք է կարողանալ երեխաներին դասը այնպես բացատրել, որ երեխան հետաքրքրվի և սկսի շատ հարցեր տալ ուսուցչին՝ դասը ավելի հետաքրքիր դարձնելով։ Ես կարծում եմ, որ առաջին թեստը, որը ուսուցիչները պետք է, ավելի ճիշտ՝ պարտավոր են անցնել, հոգեբանությունն է, քանի որ մինչ ուսուցիչ դառնալը, պետք է տիրապետել երեխաների հոգեբանությանը և իրենց հետ շփվել իմանալ։ Երկրորդ ամենակարևոր կետը այն է, որ պետք է լինի ուսուցիչ-աշակերտ փոխադարձ հարգանք, որովհետև եթե ուսուցիչը աշակերտին չհարգի, ապա աշակերտը դա երբեք չի անի։ Ոսուցիչը մեկ-մեկ, երբ բարկանում է աշակերտների վրա, աշակերտները նեղանում են, բայց ուսուցիչը նույնպես չի ցանկանում բարկանալ, դա լինում է բնազդաբար, քանի որ եթե ես էլ լինեի ուսուցչուհի և ինչ-որ մեկը ինձ ընդհատեր կամ խանգարեր, ապա ես առաջին անգամ կզգուշացնեի, իսկ հետո նոր, եթե էլի կրկնվեր՝ կբարկանայի։ Ամփոփենք այս շարադրությունը երրորդ կետով։ Դա՝ հստակ որոշում կայացնելն է, այսինքն պետք է մտածել, հետո որոշում կայացնել։ Արդյո՞ք ուսուցիչ դառնալ պետք է, ինչո՞ւ եմ ուզում դառնալ ուսուցիչ և արդյոք ես կկարողանամ այդ դժվարությունը հաղթահարել, այս հարցերի շուրջ պետք է երկար, առանց շտապելու մտածել և հստակ որոշում կայացնել։ 

Լեզվական աշխատանք

Լեզվական աշխատանք․

Արտագրիր՝ լրացնելով բաց թողած տառերը և կետադրելով։

Արտագրիր՝ լրացնելով բաց թողած տառերը և կետադրելով։

Հազար ինը հարյուր տասնհինգ թվական․ Վաղարշապատ․ բարկ, անխնա, այրող արև։ Արհավիրք․ գաղթականներով լեփ-լեցուն ճանապարհներ։ Աղետալի լուրեր հասան Թիֆլիս։ Թումանյանի տունը դարձել էր հավաքատեղի, ուր հավաքվում էին ազգի կարկառուն և նշանավոր զավակները, քննարկում տիրող իրավիճակը։ Մեծ բանաստեղծը այդ ահասարսուռ օրերին կծկվել էր, կորցրել բնատուր զվարթությունը, վշտալլուկ դեմքին ի հայտ էին եկել նոր խորշոմներ։ Իր ժողովրդի դժխեմ ճակատագիրը բզկտում էր նրա՝ ազգի ցավերով տառապող զգայուն հոգին: Սիրտը այնտեղ էր՝ մայր Հայաստանում:

Հունիս ամսին Էջմիածինը լեփ-լեցուն էր անթիվ-անհամար որբ ու անտերունչ երեխաներով, Արևմտահայաստանից փախած այլ գաղթականներով։ Կուչ եկած այս ու այն պատի տակ՝ նրանք տանջալլուկ հայացքները մի կտոր հաց ստանալու ակնկալությամբ հառում էին անցորդներին: Կանայք՝ ցնցոտիավոր, բոկոտն, տնից տուն էին գնում ,մուրում՝ վախվորած  պարզելով դողդոջուն ձեռքերը։

Հայոց լեզու 16․11․2021

Արևմտահայերենի բառարանից դուրս գրեք 15 բառ՝ արևելահայերեն համարժեքներով։ Փոխադրեք արևելահայերեն օրինակում նշված նախադասությունները։

Ազինք- ազգեր

Օտար ազինք ափ ի բերան թողուն դողդոջ ժանգոտ սուսեր: (Պ. Դուրյան)

Օտար ազգերը զարմացած թողեցին դողացող ժանգոտ սուսեր:

—

Բալ — մառախուղ, մեգ

Հալեց սառեր գարնան արև, ոսկի մատամբք ծաղիկ, տերև ցանեց, ցրվեց ամպ ու բալ փույթ: (Պ. Դուրյան)

Հալվեց սառը գարնան արևը, ոսկե ցողունով ծաղիկները, տերևները թափվեցին, ցրվեց ամպ ու մառախուղ:

—

Բրցնել- թռցնել, պոկել

Ճակատագիրս սև տեսավ—շա՜տ, բրցուց, քաղեց զանոնք սրտեն: (Պ. Դուրյան)

Ճակատագիրս սև եղավ շատ, կտոր-կտոր եղավ, պոկեց դրանք սրտերիցս:

—

Դադարյալ- պաշտոնից զրկված՝ հանված

Դադարյա՜լ, դասատունե՛րը գիտեն միայն այն անցյալ դերբայի ահարկու նշանակությունը: (Գ. Զոհրապ)

Պաշտոնից զրկված, ուսուցիչները գիտեն միայն այն անցյալ դերբայի ահարկու նշանակությունը:

—

Ելկեկ- տոնական հագուստ

Թումասը… իր կիրակնօրյա ելկեկն էր հագեր: (Համաստեղ)

Թումասը իր կիրակնօրյա տոնական հագուստն էր հագել:

—

Զակատյալ- խենթացած

Մտերիմները այս զակատյալ մարդեն կը հեռանային քիչ-քիչ: (Գ. Զոհրապ)

Մտերիմները, այս խենթացած մարդուց քիչ-քիչ հեռանում էին:

—

Էժտահար-հսկա դյուցազն 

Այդ իրիկվա խոսակցության գլխավոր առարկան… էժտահարի պես գոմեշին մասին էր: (Համաստեղ)

Այդ իրիկվա խոսակցության գլխավոր առարկան՝ հսկա դյուցազնի պես գոմեշի մասին էր:

—

Ընդծովյա- սուզանավ

Նախագահը պիտի ժամանե նավակովն։ -Ինչո՞ւ նավակովն և ոչ թե ընդծովյայով։ (Շ․ Շահնուր)

Նախագահը պետք է ժամանի նավակով։ — Ինչո՞ւ նավակով այլ ոչ թե սուզանավով։ 

—

Թալկահար- գունատ

Իր թալկահար և գալարատանջ դիմագծերը ապացույց էին ըսածին։ (Լ․ Բաշալյան)

Իր գունատ և գալարատանջ դիմագծերը ապացուցում էին ասածը։

—

Ինդոր- ինչպես

Ինդո՞ր ատ մարդը Ալքեսանդրիա ինկեր է։ (Ե․ Օտյան)

ԻՆչպե՞ս է այդ մարդը Ալեքսանդրիա ընկել։

—

Լաճ- 1․ երեխա, 2․ ստահակ, 3․ սպասավոր

Փողոցը խաղացող լաճերը պահ մը դադրեցուցին իրենց խաղերը։ (Երուխան)

Փողոցում խաղացող երեխաները, մեկ պահ դադարեցրեցին խաղալ։

—

Խիպ- ամոթի զգացում, պատկառանք 

Եթե քիչ մը խիպ ու ամոթ ունենայիր, պիտի երթայիր․․․ (Հ․ Պարոնյան)

Եթե մի քիչ պատկառանք ու ամոթ ունենայիր, կգնայիր։

—

Կազ- գազ

Ամենուրեք ճնշված մեծ հոգիները բոլոր կազերու պես կը պայթին․․․ (Վ․ Թեքեյան)

Ամենուրեք ճնշված մեծ հոգիները, բոլորը գազերի պես պայթում էին։

—

Հանդեպս- անտեղի

Ինծի կը թվի, թե պատշաճ չէ ի դեպս և հանդեպս ըսել, գրել կամ հայտարարել․ <<Ես հպարտ եմ, որ հայ եմ>>։ (Բ․ Թաշյան)

Ինձ թվում է, որ պատշաճ չէ ի միջի այլոց և անտեղի ասել, գրել կամ հայտարարել․ <<Ես հպարտ եմ, որ հայ եմ>>։

—

Սեպվիլ- համարվել

Դուն իմ բարերարս կը սեպվիս։ (Ե․ Օտյան)

Դու իմ բարերարն ես համարվում։

Classroom activities

Classroom activities 16.11.2021

Make up sentences with the given words.

1.whenever/ home/ I’m/ you/ at/ and/ come/ want/ you/ may.

I’m at home and you may come whenever you want. 

2.hard-working/ of/ sense/ was/ had/ He/ and/ duty/  very/ a

He had a sense of duty and was very hard-working.

3.  today / aren’t / at / you / Why / school?

Why aren’t you at school today?

4. Brenda / married / week / friends / my / are / Tom / and / next / getting

My friends Tom and Brenda are getting married next week.

5. never / Sundays / to / We / work / have / on

We never have to work on Sundays.

6. middle / woke / the / night / the / up / of / in / I

I woke up in the middle of the night.

7. weekend / allowed / out / I / go / last / wasn’t / to

I wasn’t allowed to go out last weekend.

8. garden / help / you / the / Did / yesterday / her / in?

Did you help her in the garden yesterday?

9. George / bus / morning / work / the / every / to / takes

Every morning George takes the bus to work.

10.  minutes / name / remembered / after / her / few / I / a

I remembered her name after a few minutes.

11. news, / phoned / immediately / When / I / heard / her / the / I

When I heard the news, I phoned her immediately.

12.  her / Cindy / you / I / found / Can / tell / that / have / necklace?

Can you tell Cindy that I have found her necklace?

13. to / we / On / a / restaurant / sometimes / Sundays / go

On Sundays we sometimes go to a restaurant.

14. meet / at the sports ground / They / after dinner / always / their friends

They always meet their friends at the sports ground after dinner.

15. when / can / help / she / thinks / problem / we / Mary / has / her / a

Mary thinks we can help her when she has a problem.