Ընթերցում ենք Աննա Կալանդաձե

Վրացերեն/ ქართული

Սեբաստացու օրեր

Ես սովորում եմ Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրում: Մեր դպրոցը տարբերվում է մնացած դպրոցներից, քանի որ մենք աշխատում ենք համակարգիչներով, որը կարծում եմ, որ շատ լավ է: Մեր դպրոցում չկա նաև համազգեստ արտահայտությունը, քանի որ մենք ունենք ազատ ընտրության հնարավորություն:

Տարածաշրջանային լեզուները որպես մասնագիտական կողմնորոշման ուղղություն

Ինչպես գիտենք, Հայաստանի դպրոցներում ռուսերենը հանդիսանում է կարևոր առարկա, իսկ ինչո՞ւ ոչ վրացերենը։ Ո՞րն է այս հարցի պատասխանը։ Իրականում պատասխանը շատ պարզ է՝ մասնագետների բացակայությունը։ Կարծում եմ, որ Հայաստանի դպրոցներում պարտադիր առարկա է ռուսերենը այլ ոչ թե հարևան լեզուներից օրինակ՝ վրացերենը, քանի որ վրացերենի մասնագետները Հայաստանում ցավոք քիչ են, իսկ պահանջը՝ շատ։ Բացի այդ, 21-րդ դարում ամենատարածված լեզուներից մեկը ռուսերենն է։ Համաձայն եմ նաև այն մտքի հետ, որ մարդուն ճանաչելու համար պետք է իմանալ նրա լեզուն, քանի որ մարդուն ճանաչելու համար պետք է շփվել նրա հետ, իսկ շփվելու համար կարևոր է իմանալ նրա լեզուն, իսկ եթե լեզուն չգիտես՝ չես կարող հաղորդակցվել տվյալ մարդու հետ։ Հայաստանում քչերը գիտեն հարևան երկրների լեզուն, որը շատ մեծ պահանջ է, քանի որ կարծում եմ, որ հարևանի լեզուն չիմանալը ամոթ է։ Վրացերենը, պարսկերենը, ադրբեջաներենը և թուրքերենը մեր հարևան պետությունների պետական լեզուներն են, իսկ դրանցից գոնե մեկին տիրապետելը կարծում եմ պարտադիր է, քանի որ ապագայում պետք կգա, իսկ որպես մասնագիտական կողմնորոշում, կարող եմ ասել, որ թարգմանիչներին պետք կգա։

Վրացերեն

խազի- գիծ ხაზი

զեթի- ձեթ ზეთი

նազի-քնքուշ ნაზი

զոմա- չափս ზომა

կուզի- կուզ კუზი

կովզի- գդալ კოვზი

ութեմի- սայլ უთემი

չվենթան- մեզ մոտ ჩვენთან

րոգորի- ինչպիսի როგორი

նայիրի- տեսակ ნაირი

չիտի- թռչուն ჩიტი

չանգյալի- պատառաքաղ ჩანგიალი

դանա-դանակ დანა

ճիքա- բաժակ ჭიქა

թեփշի- ափսե თეფში

սամզարեուլո- խոհանոց სამზარეულო

զիս- նստած է ზის

Վրացերեն/ქართული

Ակվանի- օրորոց  აკვანი

Նավի- նավ ნავი

Փոնի- ետևի ֆոն ფონი

Թոնէ— հացաբուլկեղեն თონე

Նեկի— տղայի անուն, ճկույթ ნეკი

Նուշի— նուշ ნუში

Փինիա— փերի ფინია

Նեմսի— ասեղ ნემსი

Վենախի— խաղողի այգի ვენახი

Ձոնձի— թափառական ძონძი

Թոխնա— փորել თოხნია

Նավթի— նավթ  ნავთი

Խիլի— միրգ ხილი

Մկվախե— խակ მკვანე

Իսմիս — լսվում է ისმის

Էս նուշի մկվախէա— այս նուշը խակ է ეს ნუში მკვახეა

Թոխիթ թոխնիան— բահով փորել თოხით თოხნიან

Կականի իսմիս— ձայնը լսվում է კაკანი ისმის

Նեկի թիթիա— ճկույթը մատ է ნეკი თითი ა

Կեկես ակվանշի սձինավս— Կեկեն օրորոցում քնած է კეკეს აკვანში სძინავს

Էս կանափիս ձափիա— սա կանեփի թել է ეს კანაფის ძაფია

Իվանէ վենախս թոխնիս— Իվանը այգի է փորում ივანე ვენახს თოხნის

Աի մուխիս նավի— ահա կաղնե նավ აი მუხნის ნავი

Աի Նինոս թոնե— ահա Նինոյի թոնիրը აი ნინოს თონე

Նիկոս վենախշի սձինավս— Նիկոն այգում քնած է ნიკოს ვენახში სძინავს

Վրաստանի անկախության օրը կրթահամալիրում

• 

• 

• 

• 

• 

Շենգավիթի առաջին ատյանի դատարան

Մայիսի 14-ին ուղևորվեցինք դեպի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարան։ Սրահում Մխիթար Գոշի արձանն էր, քանի որ նա օրենսդիր է եղել։ Իսկ վերևում գրված էր Ցեցերոնի խոսքերը․ «Դատավորը խոսող օրենք է, իսկ օրենքը` համր դատավոր»:

Յակով Գոգեբաշվիլի

Յակով Գոգեբաշվիլին ծնվել է Գորիի մոտակայքում գտնվող Վարիանի գյուղում (Վրաստան) քահանա Սիմոն Գոգեբաշվիլիի աղքատ ընտանիքում, 1840 թվականի հոկտեմբերի 15-ին: Մինչև ինը տարեկան հասակը նա տնային կրթություն է ստացել հոր ղեկավարությամբ: Սովորել է Գորիի աստվածաբանական դպրոցում և 1849 թվականից Թիֆլսի հոգևոր ճեմարանում, ապա ընդունվել Կիևի հոգևոր ակադեմիա 1861 թվականին: Միևնույն ժամանակ նա հաճախել է Կիևի համալսարանի բնական գիտությունների դասախոսություններ, որտեղ ծանոթացել է ռուս մանկավարժների `Հերցենի, Բելինսկու և Չերնիշևսկու քաղաքական գաղափարներին: Աստվածաբանական ճեմարանն ավելի մեծ ազդեցություն ունեցավ Յակոբ Գոգեբաշվիլիի կազմավորման վրա: 1863 թվականին վերադառնալով Վրաստան հիվանդության պատճառով նա դասավանդում է Թիֆլիսի հոգևոր ճեմարանում թվաբանություն և աշխարհագրություն, այնուհետև դառնում է դրա տեսուչը: Գոգեբաշվիլին ազգային լիբերալ շարժման և «Պիրվելի Դասի» խմբավորման ակտիվ մասնակից էր: Նրա անունը հավասարազոր է Իլյա Չավճավաձե և Ակակի Ցերեթելի անուններին: Գոգեբաշվիլիի բնակարանը, որը այցելել էին սեմինարիայի ուսանողները, շուտով ապաստան դարձավ արվեստի և քաղաքականության արգելված թեմաների քննարկման համար: Նրա ակտիվ դիրքը հանգեցրեց այն բանին, որ 1874 թ.-ին Գոգեբաշվիլին աշխատանքից ազատվեց Սուրբ Սինոդի հրամանով, այդ ժամանակվանից ի վեր նա չի զբաղեցրել պետական ​​պաշտոններ: Նա մեղադրվում էր աթեիզմի, լիբերալիզմի և արմատականության ուսանողների շրջանում քաղաքական երկկողմ գործարքների, անջատողականության և քարոզչության մեջ:

Դրանից հետո Գոգեբաշվիլին ամբողջ էներգիան նվիրեց իր հայրենակիցների շրջանում կրթության տարածմանը: 1879 թվականին նա օգնեց հիմնադրել վրացիների գրագիտության խթանման ընկերությունը:  Գոգեբաշվիլին արագորեն ազդեցություն ունեցավ մտավորականության շրջանում և դարձավ Իլյա Չավճավաձեի գործակիցը, որը ղեկավարում էր վրաց ազգի ազգային վերածննդի շարժումը, մինչև Չավճավաձեի սպանությունը 1907 թվականին:

Գոգեբաշվիլիի ամենահայտնի ստեղծագործությունը ՝ Դեդ Էնի այբբենարանը, առաջին անգամ լույս է տեսել 1876 թվականին: Այբուբենից գրական տեքստերին անցնելը, հանրագիտարանային մի շարք հոդվածներ, այբբենարանն անցել է անհամար հրատարակությունների, թարմացումների և փոփոխությունների միջով և դարձել վրաց լեզվի ստանդարտ այբբենարան :

Բացի այբբենարանից, Յակոբ Գոգեբաշվիլին երեխաներին նվիրեց ևս երկու մեծ գիրք ՝ «Բնության բանալին» և «Ռուսական խոսք»: Նա վրացերեն է թարգմանել Լ. Տոլստոյի, Կ. Ուշինսկու և այլոց լավագույն պատմությունները: Մասնակցել է մանկական առաջին ամսագրի ստեղծմանը: Նա գրել է բազմաթիվ պատմություններ:

Իր դարաշրջանի արդիական սոցիալական խնդիրներից Իակոբ Գոգեբաշվիլին առաջնային նշանակություն համարեց ազգային խնդիրը: Ինչպես ինքն ասաց, «դա բացատրվում է նրանով, որ մեր ազգային վիճակն ավելի վտանգավոր է, քան տնտեսականը: Մեր գոյության ազգային կողմը ավելի ցավոտ էր և անհանգստացնում էր մեզ, քան սոցիալական կողմը »:

Վրացերեն

Մուխա ֊ կաղին
Օմի ֊ պատերազմ
Սամի ֊ երեկ
Մեխի ֊ կայծակ
Խմա ֊ ձայն
Խե ֊ ծառ
Իձախիս ֊ կանչում է
Մեձախիս ֊ ինձ կանչում է
Էձախիս ֊ նրան կանչում է
Թութթա իսխամս ֊ թութը հասել է

Սիձե ֊ փեսա
Ձիձա ֊ դայակ
Աթի ֊ տաս
Ութո֊ հարդուկ
Էս ֊ սա
Ձիա ֊ հորեղբայր
Աք ֊ ասյտեղ
Իք ֊ այնտեղ