Անապատացումը Հայաստանում

Անապատացումը չորային շրջաններում մարդու գործունեության հետևանքով հողի բերրիության աստիճանական անկման, բուսական ծածկույթի նոսրացման շարժընթացների ամբողջությունն է։ Անապատացումը սպառնում է հատկապես սոցիալ-տնտեսական ցածր մակարդակ ունեցող և քաղաքականապես անկայուն երկրներին։ Համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիր է և ներառում է շրջակա միջավայրում ընթացող անցանկալի և աղետաբեր շարժընթացների ու դրանց հետևանքների ամբողջությունը։

Հայաստանի 80 տոկոսը անապատացված է, իսկ հողատարածքի շուրջ երեսուն տոկոսը խիստ անապատավտանգ է: Մասնագետի կարծիքով՝ հողերի անապատացումը և դեգրադացիան հանգեցնելու է սովի. «Մենք կորցնում ենք մեր բերրի հողերի զգալի մասը, և արդեն անապատացված հողերը չեն կարող բերք տալ, այդ հողերը բնակչությանը պարենով չեն կարող ապահովել», – ասաց Աշոտ Խոյեցյանը:
Արարատյան դաշտավայրը կանգնած է ճահճացման և աղակալման վտանգի առջև: Մասնագետը պնդում է, որ անապատացմանը նպաստում է նաև սխալ բնօգտագործումը. «Օրինակ, ձկնաբուծարանները մի կողմից լավ բիզնես են, բայց մյուս կողմից նպաստում են հողերի անապատացմանը, այսօր ունենք գրունտային ջրերի բարձրացման սարսափելի վիճակ»։

Դեբեդ գետի աղտոտվածությունը

Դեբեդը Կուրի ավազանի ամենախոշոր և Հայաստանի Հանրապետության ամենաջրառատ լեռնային գետն է։ Այն կազմվում է երկու գետակներից. դրանցից մեկը Փամբակն է, որն սկիզբ է առնում Ջաջուռի լեռնանցքի մոտից, իսկ մյուսը՝ Ձորագետը, որը սկսվում է Լոռվա սարահարթը եզրապատող լեռներից։ Նրանք իրար են միանում Թումանյան կայարանից երկու կմ հյուսիս։

Դեբեդը, որ թափվում է Խրամի մեջ, Փամբակի ակունքից հաշված ունի 178 կմ երկարություն։ Այն հոսում է հիմնականում նեղ և խոր կիրճերով։ Տեղատարափ անձրևների ժամանակ հաճախ նրա վարարած ջրերեը դուրս են գալիս իրենց հունից և մեծ ավերածություններ կատարում։ Այդ պատճառով Դեբեդի ափերը վտանգավոր տեղերում պատնեշավորված են։ Դեբեդն ունի նաև ոռոգման կարևոր նշանակություն։ Հիմնականում նրա ջրերով է ոռոգվում Նոյեմբերյանի շրջանի ցածրադիր վայրերի պտղատու այգիների մեծ մասը։

Ամուլսարի հանքը շահագործելու համար երեք քայլ

Որքան էլ դեմ լինեմ Ամուլսարի հանքի շահագործմանը, ստորև կներկայացնեմ երեք քայլ՝ հանքը շահագործելու դեպքում, որոնք պարտադիր են։

1. Առաջին քայլը, բնականաբար, պետք է նախօրոք ուսումնասիրել տարածքը, ծանոթանալ տեղանքին գտնվող բուսականությանը։ Ամուլսարի տեղանքում գտնվում է կարմիր գրքում գրանցված բույսի տեսակ՝ Մատնունի ծիրանավոր, որը հանքի շահագործման դեպքում, վերանալու է, իսկ եթե վերատնկեն, պետք է ամեն տարի հաշվետվություն ներկայացնել՝ բույսի քանակի վերաբերյալ և վերահսկողության գործընթացը իր վրա վերցնի։

2․ Ամեն կես տարին մեկ հաշվետվության կերպով ներկայացնել աշխատանքների ընթացքը, արդյունքները, ինչ չափի բյուջե են ծախսել։ Սա շատ կարևոր քայլ է, քանի որ գյուղացիների տարածքները նույնպես օգտագործելու են, ուստի պետք է նաև ապահովել գյուղացիներին՝ իրենց տարածքի օգտագործման եկամուտի չափով։

3․ Երրորդ քայլը․ Տեղի բնակիչները պետք է ամեն երեք ամիսը մեկ բուժզննման անցնեն, քանի որ հանքի շահագործումը կարող է մի շարք հիվանդություններ բերել, որը միայն վնաս է տալու բնակչությանը։ Կարծում եմ՝ այս երեք քայլերին պետք է առաջնահերթություն տալ՝ մինչ ահագործումը։

Ամուլսար. պետության բնանտարբերությունը

Ֆիլմը նպատակ ունի բացահայտելու, թե ինչպես կարող ենք վերահսկել մեր ընդերքի շահագործումը՝ կանխելով կամ նվազագույնի հասցնելով մարդկային, էկոլոգիական և այլ վնասները։ Ֆիլմում խոսվում է Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործման մասին, որը <<Լիդիան Արմենիա>> ընկերությունը պատրաստվում էր անել։ Նշեմ, որ <<Լիդիան Արմենիա>> ընկերությունը բացարձակապես փորձ չի ունեցել հանքաարդյունահանման ոլորտում, իսկ Թուրքիան, Կոսովոն և Վրաստանը հրաժարվել են իրենց ծառայությունից։ Չնայած սրան, Հայաստանի կառավարությունը անվերապահորեն աջակցում է ընկերությանը։ Ինչպե՞ս կարելի էր վստահել մի ընկերությանը, որի ծառայություններից արդեն հրաժարվել է երեք պետություն։ Վրաստանի Բնապահպանության նախարարության հանքարդյունահանողների վերահսկողության վարչության պետը նշեց, որ վեց տարի շարունակ <<Լիդիան Արմենիա>> ընկերությունը չի ներկայացնում հստակ պաշարների քանակ, չի կարողանում ներկայացնել օրենքով սահմանված անհրաժեշտ փաստաթղթերը, ուստի չի կարող հանքից պաշարներ կորզել։ Հանքի շահագործման ծրագրից ժողովուրդը միայն ներկայացրեց բացասական կողմերը, որոնցից մեկը ցիանիդային հողի մշակումից ջրի որակի վատթարացումն է։ Ջերմուկը կկորցնի իր հանքային ջրի առանձնահատկությունը, որին ժողովուրդը կտրականապես դեմ է։
Այս հարցին պետք է շատ շուտ լուծում տալ, էկոլոգիայի պահպանումը առաջնահերթ է․․․

Գոռավանի ավազուտների արգելավայր

Գոռավանի ավազուտների արգելավայրը գտնվում է Արարատի մարզի, Արարատյան գոգավորության թեք հարթություններում, Գոռավան գյուղական համայնքի հարավ-արևելյան մասում ծովի մակարդակից 920-980 մ բարձրության վրա։ 

Արգելավայրը ձևավորվել է Արարատյան հարթավայրի Ուրծի լեռնաշղթայի հյուսիսարևմտյան լանջերի ռելիկտային ալյուվյալ նստվածքների մի քանի տեղամասերի վրա։ Արգելավայրի վրա բացասական ներգործություն ունեցող տնտեսական գործունեությունը սահմանափակելու կամ արգելելու նպատակով 100 մ լայնությամբ շրջագծով տարածքը սահմանվել է որպես պահպանման գոտի։

Էկոլոգիա․ Կարմիր գիրք

Առաջավորասիական ընձառյուծ

Առաջավորասիական ընձառյուծ, հիմնականում ավելի շատ հայտնի է որպես Կովկասյան ընձառյուծ, շատ հայտնի է նաև պարսկական ընձառյուծ անունով, Առաջավոր Ասիայում բնակվող ընձառյուծի ենթատեսակ։
Կովկասյան ընձառյուծը Հովազառյուծի ամենամեծ տեսակներից որևէ մեկն է, իր մարմնի արտաքին պարամետրերով և ֆիզիկական առանձնահատկությամբ մոտ է Սիբիրյան և Բենգալյան Հովազառյուծներին ու Շրի Լանկայի Ցելոյան Հովազառյուծներին։
Գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Գրանցված է նաև նախկին ԽՍՀՄ–ի Կարմիր գրքում։

Կլիմայի փոփոխության հետևանքները

Կլիմայի փոփոխությունը վերաբերում է ժամանակի ընթացքում տեղի ունեցող գլոբալ ջերմաստիճանի և եղանակային օրինաչափությունների տատանումներին:

Կլիմայի փոփոխականությունը տեղի է ունենում բնականաբար, բայց այսօրվա կլիմայի փոփոխությունը գալիս է գլոբալ տաքացումից, որը հիմնականում պայմանավորված է մարդու գործունեության արդյունքում, որը փոխում է մթնոլորտի կազմը:

Թեև մենք հաճախ մտածում ենք մարդու կողմից առաջացած կլիմայի փոփոխության մասին որպես մի բան, որը տեղի կունենա ապագայում, այն շարունակական գործընթաց է: Այսօր ԱՄՆ-ում և ամբողջ աշխարհում էկոհամակարգերը ենթարկվում են ազդեցության:

Կլիմայի փոփոխությունները Հայաստանում

Կլիմայի փոփոխությունը վերաբերում է ժամանակի ընթացքում տեղի ունեցող գլոբալ ջերմաստիճանի և եղանակային օրինաչափությունների տատանումներին:
Կլիմայի փոփոխականությունը տեղի է ունենում բնականաբար, բայց այսօրվա կլիմայի փոփոխությունը գալիս է գլոբալ տաքացումից, որը հիմնականում պայմանավորված է մարդու գործունեության արդյունքում, որը փոխում է մթնոլորտի կազմը:

Բնականաբար գլոբալ էկոլոգիական գործընթացներից Հայաստանը ևս անմասն չէր կարող մնալ: Կլիմայական փոփոխություններն աննկատ չեն անցել նաև մեր երկրի համար: Վերջին տարիների կտրվածքով  արձանագրվել է ջերմաստիճանի բարձրացում շուրջ 1,3 աստիճանով, ընդլայնվել են անապատացող տարածքները, գետերը դարձել են սակավաջուր, աննախադեպ է նաև անտառային հրդեհների թիվը, որոնք մեծապես վնաս են հասցրել Հայաստանի կենսաբազմազանությանը:  

Էկոլոգիական խնդիրները Հայաստանում

Այսօր մենք ապրում ենք «փոքր տիեզերքի մեծ մոլորակում», որտեղ տնտեսությունը բացառիկ ճնշում է գործադրում Երկիր մոլորակի վրա․ չկա ազատ ոչ մի բնական ռեսուրս։ Ամենը՝ ներառյալ կենսաբազմազանությունը, քաղցրահամ ջրերը, մթնոլորտը, օվկիանոսները, անտառները, սառցե ժայռերը և այլն, անմիջական դեր ունեն Երկիր մոլորակի և, հետևաբար, համաշխարհային տնտեսության կայուն զարգացման գործում։  Այս ամենի մեջ Հայաստանն իր դերը նույնպես ունի։ Նախ նշեմ, որ էկոլոգիական խնդիրները չեն առաջանում հենց այնպես և իրենց հերթին առաջացնում են վատ հետևանքներ։ Ստորև կթվարկեմ մի քանի էկոլոգիական խնդիրներ, որոնք, ցավոք, վատ անդրադարձ են ունենում ՀՀ-ի վրա՝

Աղտոտվածությունը
Աղմուկը
Կլիմայի փոփոխությունները

Բնության կայունությունը տարբեր երկրներում

Էկոլոգիապես գիտակցված լինելը միայն պլաստիկ տոպրակների մասին չէ: Մենք կարող ենք ավելի գիտակցված լինել աղտոտվածության նվազեցման, վայրի բնության պաշտպանության, բնական ռեսուրսների պահպանման և այլ գործողություններ ձեռնարկելու մասին, որոնք կարող են օգնել դանդաղեցնել կլիմայի փոփոխության տեմպերը:

Կայունությունը բնական ռեսուրսների պատասխանատու օգտագործման պրակտիկան է, որպեսզի դրանք կարողանան աջակցել ինչպես ներկա, այնպես էլ ապագա սերունդներին: Անտառները բնական ռեսուրսներից մեկն է, որի պահպանման վրա կենտրոնացած են կայունության խմբերը: 2015 թվականին անտառները կազմում էին Երկրի ցամաքի մոտ 30 տոկոսը, սակայն այդ թիվը նվազման վտանգի տակ է։

Յուրաքանչյուր ոք կարող է փոփոխություն կատարել, հատկապես, երբ խելացի բնապահպանական ընտրությունները դառնում են սովորություն և, հնարավոր է, նույնիսկ սկսում են ազդել ուրիշների վրա՝ նման գործողություններ ձեռնարկելու համար: Երկրի վրա կյանքի ապագայի համար ճիշտ բան անելը կարող է նույնիսկ անմիջական անձնական օգուտներ ունենալ: Այն կարող է ազդել ձեր ստեղծագործության վրա, կարող է ձեզ ավելի շատ ներգրավել ձեր համայնքի և աշխարհի հետ և կարող է նպաստել ավելի առողջ ապրելակերպին: